TRÊN ĐƯỜNG BIÊN GIỚI: Đọc Sách TRÊN ĐƯỜNG BIÊN GIỚI

Wednesday

Đọc Sách TRÊN ĐƯỜNG BIÊN GIỚI

Đọc Sách Trên Đường Biên Giới

của Vũ Uyên Giang

Đông Anh

Trong một buổi trưa giữa mùa thu, anh Phan Bá Thùy Dương cùng đi với anh Vũ Uyên Giang đến thăm Cơ Sở Lạc Việt tại San Jose. Nhân dịp này anh Vũ Uyên Giang đã ký tặng cho cá nhân tôi cuốn sách của anh do nhà xuất bản Đất Sống mới tái bản năm 2007. Cuốn Trên Đường Biên Giới mà anh gọi là Tập truyện. Sở dĩ gọi là tập truyện vì sách gồm 12 truyện kể. Phần đông truyện kể đều viết về tình bằng hữu với những kỷ niệm xưa lúc còn huy hoàng hay khi đã long đong trong lao cải.

Phần 13 là Những Bài Thơ Rời phần nhiều là xướng họa về những chuyện cũ hoặc mới sảy ra bên ly rượu trong tiêm ăn do anh làm chủ ở San Leandro.

Vũ Uyên Giang là Sĩ Quan QLVNCH phục vụ trong ngành quân báo. Trước đó anh là ký giả viết cho một số báo nổi danh tại Sài Gòn. Mất nước anh cũng đi tù rồi cũng vượt biên tìm tự do. Khi vượt biên đến Thái Lan, vốn là nhân viên tòa đại sứ Mỹ tại Sài Gòn trước năm 1975 nên anh được thâu nhận vào làm việc cho tòa đại sứ Mỹ tại đây, đảm trách công việc phỏng vấn tù binh Cộng Sản Việt Nam bị bắt ở Kampuchia. Duyên số như vậy nên anh mới có cơ hội gập gỡ Lý Tống, gặp gỡ một số quân nhân QLVNCH trong các trại tỵ nạn Thái Lan, những người đang khao khát mong ngày giải phóng quê hương.

Truyện chính trong tập truyện này là Trên Đường Biên Giới, tựa đề của sách. Trong lời mở đầu anh đã viết như sau: “Đây là một câu chuyện có thật xảy ra vào thời gian năm 1982 tại vùng biên giới Thái-Miên, Aranya Prathet. Tác giả sống ở vùng này một thời gian ngắn và đã trực tiếp chứng kiến nên ghi lại trong truyện như những giòng hồi tưởng một quãng đời đã qua, để nhớ những người bạn đã gặp trên bước đường lưu lạc. Tên các nhân vật trong truyện đều là những người có thật mà tác giả có dịp được găp.”

Chuyện có thật là những chuyện gập gỡ và phỏng vấn các sĩ quan hoặc nhân viên thuộc VNCH ngày trước, chuyện đi tìm và giải cứu Lý Tống, chuyện những cán binh Việt Cộng bị bắt ở Kampuchia, chuyện người Mỹ trong tòa đại sứ tại Thái v. v...

Nhân vật có thật là những người làm việc cùng lãnh vực như Thạch Thom, như Larry, như Nguyễn Văn Minh một người Mỹ tên Việt, nói tiếng Việt rành rẽ, những người trong trại tỵ nạn, những bộ đội cộng sản Việt Nam như Bùi Văn Tranh. Nhờ có Bùi Văn Tranh mà sự liên lạc giữa Lý Tống ở trong tù và tác giả thêm mật thiết. Như đại tá Tong Den đơn vị 506, người rất ghét Lý Tống. Đặc biệt là chuyện kể về Lý Tống với những chi tiết khá thú vị. Những bức thư và những bài thơ trao đổi giữa Lý Tống với Vũ Uyên Giang. Truyện Trên Đường Biên Giới được kết thúc bằng lá thư của Lý Tống sau khi vượt thoát trại giam Thái Lan trên đường tìm tự do. Bức thư đề ngày 14 thâng năm 1983 tại Galang.

Mười một truyện khác ghi lại những kỷ niệm với bạn bè như Một Thoáng Kỷ Niệm viết về Dương Hùng Cường trong trại cải tạo. Truyện Món Quà Cuối Năm là chai rượu bách nhật do mẹ gửi vào tù được ngụy trang dưới hình thức chai nước mắm. Nhờ có chai rượu nếp than bách nhật mà bữa tiệc cuối năm trong trại Suối Máu ghi sâu trong tâm khảm của tác giả và của các bạn tù.

Truyện thứ tư viết cho kỷ niệm với nhà thơ điên Bùi Giáng bên ly cà phê đen đậm. Nhà thơ nhất định không nhận tên mình là Bùi Giáng mà lấy tên Bàng Giúi, trả tiền cà phê bằng những tờ giấy báo. Ai bảo rằng nhà thơ điên! Điên trong chế độ mới!

Truyện thứ 5 Thương Tiếc viết về Đại úy Nguyễn Thanh Thu, người sáng tác và dựng nên bức tượng nổi danh trên nghĩa trang quân đội Biên Hòa. Tượng Thương Tiếc. Sau khi giật đổ tượng, kẻ chiến thắng dồn mọi thù vơ oán chạ lên đầu người tạc tượng. Hành cho đến chết, không chết, đổi đi trại khác tiếp tục hành cho đến khi nào ngã gục mới thôi!

Truyện kế tiếp nói lên tình huynh đệ chi binh. Người đi trước bao bọc kẻ đến sau. Người bên Mỹ cưu mang người ở đảo để đem nhau về sống cùng một thành phố có khi cùng sống một nhà, đối xử với nhau chẳng khác chi nhân tình;

Huynh đệ chi binh là gì đó anh hai?

Huynh đệ chi binh là tình cùng chung đời lính...

thương nhau khác chi nhân tình...

Người lưu vong khắc khoải nhớ nhà. Nhớ sông Tiền, sông Hậu. Nhớ ao cá vườn rau. Mơ ước một mùa xuân ngay trên quê hương mình.

Truyện về Nguyễn Bính cùng những kỷ niệm thời còn nhỏ với những vần thơ êm đềm lãng mạn...

Truyện Lạc Vào Cõi Chết rất lạ. Tả một anh chàng say rồi ngất sỉu phải đưa vào nhà thương, từ đó anh như mộng du, hồn lang thang khắp đó đây. Hồn đến thăm người tình và chợt nhớ lại từ tiềm thức những lời nỉ non dặn dò: “Sao anh thương em nhiều quá vậy? Có thật là anh thương em còn hơn thương cả chính thân anh không? Sao anh dại quá vậy? Sao anh không nói gì với em vậy? Anh hứa chờ em 30 năm mà sao anh đòi chết? Đừng chết nghe anh!...”

Thế là chàng nhập lại vào xác mình, ngồi dậy dưới con mắt ngơ ngác của bác sĩ và y tá.

Truyện nặng phần triết lý. Triết lý về con người, về tình yêu, về cuộc sống...

Truyện thứ 9 nói về một cuộc nhập ngũ Hải Quân bất thành vì thiếu cân lượng. Thôi không làm kình ngư lướt sóng thì ta đành đi bộ vậy thôi. Tác giả nhập ngũ và học tại Trường Bộ Binh Thủ Đức, ra trường với cấp bậc Chuẩn úy. Đi bộ binh, ngành Quân báo. Sau cuộc đổi đời Tháng Tư năm 75 thì Hải Quân hay Lục Quân cũng về một mối trong trại tập trung để nghe như nghìn tấn đá ở trong lòng!

Truyện Đợi Chờ hình như rất hiếm xảy ra trên cõi đời này, hay lại là rất thường xuyên sau cuộc đổi đời 1975. Người chồng bị vợ đưa vào mê hồn trận. Bạn trai của vợ nhảy với nàng nhiều nhất trong ngày cưới. Bạn trai đóng vai anh họ đến thăm nơi hai vợ chồng cư ngụ và họ cùng nhau cuốn gói ra đi. Người chồng vẫn ở căn nhà cũ, vẫn giữ hình ảnh kỷ niệm xưa và có một điều rất lạ là chàng vẫn mong nàng trở lại.

Truyện kế tiếp là Món Quà Xuân Vô Giá cũng kể chuyện về tình huynh đệ chi binh. Người chiến hữu nhớ cấp trên trong những buổi sáng mùa đông, trong những độ xuân về trên dất khách để ôn lại chuyện xưa. Ngồi đây mà nhớ:

“Vang súng đạn thù trên trận tuyến.

Sa trường binh lửa nặng oằn vai.”

để tiếc buổi huy hoàng. Tiết tháng Chạp đến ông Tiểu đoàn trưởng ngày xưa đang ngồi bó gối nhìn trời lạnh lẽo ở quê người thì món quà xuân đưa đến. Mở ra là tấm huy chương Đệ Tứ Đẳng Bảo Quốc Huân Chương của QĐVNCH. Cả quá khứ hiện về. Mắt ông Trung tá Tiểu đoàn trưởng mờ lệ!

Truyện cuối cùng là Một Buổi Sáng Tháng Chín tả về những nỗi kinh hoàng của những người trên đường phố Orlando, Florida khi nhìn hình ảnh hai tòa nhà tháp đôi ở New York bị sụp đổ tan tành. Những suy tư về cuộc sống, về sự phồn thịnh chuyển sang những ý nghĩ về khũng bố, về tang hoang. Một tháng Chín buồn.

Phần sau cùng là những bài thơ rời ghi lại những đoạn đường in dấu bước chân đi. Từ Tây Ninh, Hậu Nghĩa rồi đến những bước chân sa vào chốn tù đầy. Từ Hóc Môn ra Tân Cảng, lên tàu xuôi Nam ra Phú Quốc. Từ Long Giao về Suối Máu v.v...

Lại có những bài thơ về thăm cảnh cũ người xưa. Vài ba bạn hữu họp nhau uống rượu làm thơ tại San Leandro, Bắc California là cơ sở kinh doanh của Vũ Uyên Giang. Các bài thơ đều có bài họa của thi sĩ Hà Thượng Nhân. Bài xướng cùng bài họa thật bồi hồi xúc động.

Thơ Văn là người. Người viết thơ văn đem cả nỗi lòng mình đặt vào với văn chương, đôi khi đem cả cuộc đời mình trao trong đó. Vũ Uyên Giang, dù viết một đoạn đường đi ngắn những vẫn đầy đủ cả cuộc đời. Anh nặng tình với anh em. Huynh đệ chi binh được đề cao tuyệt đối. Anh cũng có lòng nhân ái với mọi người do vậy hơi cả tin nên đoạn đường đi thêm gập ghềnh khúc khuỷu. Nhưng có gian truân mới biết tay tài trí, có nguy khốn mới biết kẻ anh hùng.

Cuốn sách Trên Đường Biên Giới cũng không phải là cuốn đầu tiên của Vũ Uyên Giang. Cuốn đầu tiên là tập truyện Trên Đỉnh Tình Buồn xuất bản năm 1971. Mới đây anh viết chung với nhà văn Hồ Nam cuốn 100 Khuôn Mặt Văn Nghệ Sĩ tập 1.

Tôi không phải là người phê bình sách, Tôi chỉ là người đọc sách, tôi yêu cách viết truyện của anh, thấy sách hay thì giới thiệu đôi hàng cho mọi người cùng đọc. Bạn đọc cũng có thể tìm thấy những đoạn đường, những kỷ niệm cùng với tác giả, ấy là điều quý hóa vô cùng.

Đông Anh

ĐỢI CHỜ

ĐỢI CHỜ

Thành giảm tốc độ cho xe chạy chậm lại rẽ vào Exit đi về thành phố Loveland. Anh đang trên đường từ Chicago (Illinois) sang Charlotte (North Carolina); lộ trình dài gần 900 dặm, nhưng mới được 1/2 đoạn đường thì gặp trận bão tuyết. Những bông tuyết bay mù mịt phủ kín không gian mỗi lúc một nhiều hơn; cây quạt nước làm việc liên tục mà vẫn không đủ sức đẩy những bông tuyết trắng xoá bám dầy hơn trên kính xe. Đài phát thanh địa phương nghe được trong xe báo động “...bão tuyết sẽ phủ khoảng 2 feet, với sức gió trên 70 dặm một giờ khiến nhiệt độ windshield sẽ xuống –20 độ F và nếu không có chuyện thật cần kíp thì đừng nên đi ra ngoài...” Anh phải ngừng lại thành phố nhỏ dọc đường để nghỉ ngơi tránh cơn bão tuyết đến bất chợt.
Thành phố Loveland thuộc tiểu bang Kentucky nằm dưới một thung lũng hẹp có những ngọn đồi nhấp nhô trồng toàn cây thông; tuyết bám nặng trĩu trên các cành trông thật đẹp mắt. Mới qua Lễ Giáng Sinh 3 tuần lễ, đang là mùa đông nên chỉ có cây thông là còn lá xanh; các loại cây khác khẳng khiu, trơ trụi dứng chơ vơ nghiêng ngả trước những ngọn gió buốt giá. Loveland chỉ có 6000 cư dân với phố xá nhỏ hẹp; những căn nhà cất theo kiểu chiến tranh Nam Bắc và người dân nói nặng giọng miền quê Nam Mỹ nghe hơi “đớt”, lại nuốt giọng nên nếu không quen rất khó hiểu họ muốn nói gì.
Sau khi làm thủ tục “check in” ở một khách sạn toạ lạc trên đường Main, trong trung tâm thành phố, Thành tắm nước nóng cho khoẻ khoắn và gọi điện thoại kêu nhân viên khách sạn mang cho anh một bình café; anh định nghỉ ngơi rồi mới xuống phố kiếm chút gì dằn bụng buổi tối. Ngồi trong chiếc ghế bành, Thành nhìn qua khung cửa sổ, cả một thành phố trắng xoá một màu trắng của tuyết, mênh mông ra tận những cánh đồng xa xa. Những cành thông trĩu nặng tuyết cong oằn xuống, run rẩy trước những ngọn gió lạnh. Đường phố vắng tanh, thỉnh thoảng mới có một chiếc xe lừ đừ bò trên đường... Người nhân viên khách sạn khi mang café lên phòng đã không quên cầm theo cho Thành một tờ nhật báo địa phương và nói nếu anh cần gì thêm cứ việc gọi cho front desk. Thành cho anh ta mấy đồng bạc lẻ. Anh là một nhân viên mẫn cán nên đã không quên giới thiệu thực đơn những món ăn tối rất ngon của nhà hàng trong khách sạn phục vụ khách trọ. Anh nhân viên bảo: “Trời lạnh lẽo như thế này mà qúi khách phải lặn lội ra ngoài đi ăn thì thật là vất vả. Qúi khách chỉ cần gọi điện thoại, chúng tôi có room service sẽ mang lên tận phòng cho qúi vị, để qúi vị khỏi phải nhọc lòng”
Thành nói: “Cảm ơn anh. Khi nào cần tôi sẽ cho anh biết; mà anh có để tấm thực đơn trong phòng không?”
- Dạ thưa có. Chúng tôi để ngay bên cạnh máy truyền hình. Trong đó có cả thực đơn của nhà hàng Bob Evans và tiệm Pizza Hut cách khách sạn không xa. Họ có nhân viên deliver đến tận phòng cho qúi khách.
- Thôi được. Cảm ơn anh.
Người bồi đi ra khỏi phòng. Thành ngồi lật tờ báo xem qua tin tức rồi liệng tờ báo trên bàn. Anh chợt nẩy ra một ý nghĩ tìm xem có người Việt Nam nào cư ngụ ở thành phố lẻ này hay không khi nhìn thấy 2 quyển Niên Giám Điện Thoại để trên bàn điện thoại. Anh cầm quyển White Page mỏng dính, lật lật trong phần danh sách và số điện thoại của cư dân. Thành nghĩ: “muốn kiếm người Việt cứ tìm họ Nguyễn, họ Trần, họ Lê, họ Hoàng... thế nào cũng có...” Nhưng anh thất vọng vì không thấy một tên người Việt nào trong đó. Có lẽ chẳng có người Việt nào cư ngụ ở cái xó xỉnh hẻo lánh này! Thành định gấp quyển niên giám điện thoại lại, nhưng mắt anh chợt nhìn thấy ở vần chữ K có tên Khanh Nugent, địa chỉ số 224 Hope Street. điện thoại... Anh mừng rỡ, ghi vội số điện thoại xuống tờ giấy và dự định sẽ gọi thử xem sao.

Tiếng chuông điện thoại reo, bên kia đầu giây có tiếng người đàn ông giọng Á châu còn khá trẻ “A lô!”. Vũ hỏi bằng tiếng Việt:
- Xin lỗi, ông Khanh có ở nhà không?
- Vâng! Tôi là Khánh đây. Xin lỗi ai gọi vậy?
Thành trình bày lý do và cho Khánh biết anh là người lỡ độ đường, đang nằm ở khách sạn Marriots trên đường Main của thành phố Loveland nên muốn tìm xem có người Việt nào cư ngụ ở đây để trò chuyện.
Khánh cho biết anh là người Việt duy nhất cư ngụ trong thành phố này và nói:
- Ồ! nhà tôi cách khách sạn ông đang ở có 2 con đường. Để tôi lái xe đến đón ông về nhà trò chuyện, tiện thể dùng cơm Việt Nam với tôi. Chỉ độ hai phút là tôi sẽ đến đó.
Thành mừng rỡ vì gặp được người đồng hương ở cái vùng hẻo lánh này, lại được mời dùng cơm tối, không phải ăn thức ăn Mỹ. Sống trên đất nước này đã hơn 20 năm, ăn cơm Mỹ, cơm Tây, cơm Ý, cơm Tàu, cơm Nhật, cơm Mễ ... đã nhiều; nhất là thuở mới chân ướt chân ráo sang Mỹ, vừa đi học ở trường Community College, vừa đi làm trong một xưởng máy; không có thì giờ nấu ăn anh cứ Hamburger, Hot Dog suốt mấy năm nên chán ngấy. Dù xa quê hương hàng 20 năm, nhưng anh vẫn mê món ăn Việt Nam. Chỉ cần một đĩa dưa chua, vài qủa cà pháo, chén rau luộc hoặc miếng đậu hũ chiên là anh có thể ăn vài chén cơm, đâu cần cao lương mỹ vị. Thế mới biết dù ở chân trời góc bể tha hương, con người ta lúc nào cũng giữ được cái gốc của mình... Thành còn đang suy nghĩ thì chuông điện thoại đã reo, cô thư ký front desk cho biết có Mr.Nugent đến tìm. Người Mỹ phát âm chữ Nguyễn rất khó khăn nên họ tự động đổi thành Nugent cho tiện việc sổ sách. Anh xuống lobby thì gặp Khánh, một chàng thanh niên ngoài 30 tuổi, vóc người cao ráo và có một khuôn mặt buồn buồn u uất. Thành bắt tay Khánh rồi theo anh ra xe.

Căn nhà nhỏ nhắn của Khánh nằm gần cuối đường Hope khá xinh xắn. Đó là một căn nhà trệt bằng gạch 3 phòng ngủ, nằm thụt vào phía trong, cách mặt đường khoảng 15 mét. Phía trước là sân cỏ và vườn hoa phủ tuyết trắng xoá.
Khánh cho xe vào garage. hướng dẫn Thành vào phòng khách rồi mở tủ lạnh lấy nước ngọt. Thành nhìn quanh quất căn phòng được trang trí đơn sơ nhưng gọn ghẽ. Bên trên tường có treo một tấm hình cô dâu chú rể trong một khung thật lớn, chạm trổ tinh vi. Người đàn ông trong hình là Khánh, còn người phụ nữ âu yếm bên anh chắc là nữ chủ nhân của căn nhà. Thành nghĩ thầm trong lòng. Mang nước ra bàn Khánh ngồi đối diện với Thành trò chuyện.
Khánh tốt nghiệp Đại học với học vị Kỹ sư ngành điện toán và về Loveland làm việc cho một Bệnh viện tư của thành phố để bảo trì hệ thống máy computer cho cơ sở này từ 8 năm nay. Anh vượt biên bằng thuyền đến Thái Lan và được định cư ở Mỹ. Cha anh là một sĩ quan QLVNCH đã bị chết trong lao tù cộng sản, mẹ và 2 em còn ở cả Sàigòn. Ở Mỹ anh không có thân nhân họ hàng, nên khi tốt nghiệp Đại học, anh nghĩ sống đâu cũng vậy; do đó đã nhận công việc tại thành phố buồn tẻ này. Ở đây không có người Việt sinh sống nên thỉnh thoảng, vào dịp cuối tuần, anh phải lái xe 5, 6 tiếng đồng hồ sang thành phố Nashville (Tennessee) hoặc Cincinati (Ohio) để mua thức ăn Việt Nam dự trữ.
Nhìn tấm hình hai vợ chồng Khánh trên tường, Thành hỏi:
-Vợ chồng Khánh được mấy cháu?
Khuôn mắt Khánh chợt trở nên u uẩn hơn, mắt đăm chiêu nhìn về xa xăm, giọng trầm buồn:
- Em chưa có cháu nào cả. Nhưng chuyện của em khổ lắm anh ạ.
Khánh xưng em sau khi biết tuổi tác của anh chỉ đáng tuổi em Thành. Anh ngừng nói, khuôn mặt ảm đạm, cúi mặt xuống bàn.
Từ khi về làm việc tại Loveland, Khánh được một người bạn thân giới thiệu quen Thu, một người con gái ở Nam California bán hàng trong một tiệm mỹ phẩm. Cuộc tình chớm nở sau một năm với tiền bill điện thoại viễn liên hàng ngày càng nhiều; hai người quyết định đi đến hôn nhân. Đám cưới được tổ chức tại một nhà hàng lớn ở Little Saigon, phiá nhà trai chỉ có vài người bạn thân của Khánh, còn thực khách phần lớn quen biết của họ nhà gái. Anh cảm thấy lạc lõng giữa những người xa lạ và bỡ ngỡ như một anh nhà quê lên tỉnh. Sau tiệc cưới là phần dạ vũ, anh không biết nhảy nên khi Thu quay cuồng trong điệu nhạc new wave với những người thanh niên chung quanh thì Khánh ngồi một mình đưa mắt nhìn bâng quơ. Ngày hôm sau, Khánh và Thu đưa nhau đi hưởng tuần trăng mật ở Hawaii trên 10 ngày. Đó là những ngày thần tiên đối với anh vì hạnh phúc trọn vẹn...
Vợ chồng Khánh trở về Loveland, anh trở lại sở làm và dự định sẽ để Thu ghi danh đi học, vì đồng lương của anh cũng đủ sống cho một cặp vợ chồng son. Nhưng chỉ sau vài tháng, Thu than thở sống ở thành phố nhỏ lạnh lẽo chứ không ấm áp như bên Cali. Chỗ gì mà giống nhà quê buồn chán và không có nơi nào để giải trí. Nàng đề nghị anh dọn về miền nắng ấm Little Saigon để sinh sống, nhưng Khánh nói là đang có công ăn việc làm vững vàng, lương bổng lại cao, sợ về Cali kiếm không được việc như thế... Dù đã cưới nhau, nhưng tiền bill điện thoại vẫn mỗi ngày mỗi tốn nhiều hơn vì Thu gọi viễn liên bất kể giờ giấc, gọi cho thân nhân, bạn bè ở khắp mọi nơi nói hàng tiếng đồng hồ không mệt mỏi. Vì yêu vợ và thông cảm nàng sống xa gia đình, theo chàng đến nơi hẻo lánh này, Khánh cứ để yên cho vợ nói và anh đều đặn ký check trả tiền hàng tháng... Có nhiều lần chuông điện thoại reng, trong khi Thu còn đang trong phòng tắm, Khánh bốc lên nghe thì là giọng nói của đàn ông. Thu bảo đó là anh Bảo, người anh họ của nàng ở Cali gọi. Khánh cũng chẳng nghi ngờ gì dù thấy nàng trò chuyện với ông anh họ có vẻ khá thân mật. Một hôm Thu nói với Khánh:
- Anh ạ! Anh Bảo muốn sang bên này thăm vợ chồng mình. Tuần sau anh ấy nghỉ phép sẽ sang chơi.
- Ừ, nhà mình rộng tiếp đón anh ấy cũng được mà. Có em ở nhà đưa anh ấy đi lên Smoky Mountain xem mấy cái caverns. (1)
Khi vợ chồng Khánh ra phi trường ở Nashville để đón Bảo vì Loveland là thành phố nhỏ không có phi trường, Thu chạy ra ôm chầm lấy anh ta, còn Khánh nhận thấy “ông anh họ” của Thu chính là chàng thanh niên trong đêm đám cưới nhảy với nàng nhiều nhất, cuồng nhiệt nhất. Khánh cũng lấy làm lạ vì sự bất thường của hai người, nhưng anh nghĩ có lẽ hai người chơi với nhau từ nhỏ nên mới có tình thân như thế. Hàng ngày, Khánh đi làm từ sớm, Thu ở nhà chở Bảo đi loanh quanh trong phố, có khi đi sang các thành phố lân cận mãi đến tối mịt mới về. Được 3 ngày sau, Khánh đang ở sở làm thì chợt nhớ là đã để quên một số giấy tờ của sở anh đem về nhà nên vội lái xe chạy về lấy. Khi bước vào nhà, đi ngang qua phòng Bảo anh thấy cửa mở nên nhìn vào thì thấy căn phòng trống, hành lý của Bảo đã không còn ở đó. Anh trở về phòng mình thì thấy quần áo cũ của Thu vất bừa bãi trên giường, tất cả những quần áo đắt tiền và tư trang đều không còn; cả mấy cái va li lúc Thu dọn từ Cali sang cũng đã không cánh mà bay mất. Anh ngơ ngẩn cả người. Đến khuya cũng không thấy hai người trở về, Khánh gọi điện thoại sang Cali hỏi gia đình nàng mà không ai biết. Anh gọi cho Sở Cảnh sát điạ phương để báo cáo tình trạng mất tích của hai người. Hai ngày sau, Sở Cảnh sát cho biết họ đã tìm thấy chiếc xe Toyota của Thu đậu trong Parking của phi trường Nashville, Tennessee...

Thành khuyên Khánh nên nhìn vào sự thật là Thu đã bỏ đi với người tình, sẽ không bao giờ trở lại và nên rời xa những hình ảnh gợi lại nỗi buồn đau; khi không nhìn thấy những cảnh vật chung quanh mang đầy kỷ niệm của một thời yêu thương, gợi lại những vết thương lòng, chỉ cần một thời gian thì Khánh sẽ được quân bình trở lại và sẽ quên dĩ vãng xót xa. Đời sống của Khánh còn dài, còn nhiều cơ hội thăng tiến sao Khánh lại hủy hoại một cách phí phạm như vậy? Thực tế Thu đã ra đi và sẽ không bao giờ trở lại, Khánh phải nhìn nhận sự thật này mà quên đi dĩ vãng. Còn nếu cứ sống trong môi trường này thì có ngày Khánh sẽ quẫn trí; nhưng anh quyết đợi chờ và tin rằng niềm hy vọng của anh sẽ thành sự thật một ngày không xa.
Đã mấy năm nay từ ngày Thu đi, Khánh vẫn ở lại căn nhà trên đường Hope với hy vọng có ngày nàng trở lại mảnh đất Tình Yêu Loveland và anh tin có ngày nàng sẽ trở về nên vẫn giữ tất cả mọi đồ vật, hình ảnh và những kỷ vật của nàng y nguyên như trước lúc nàng đi...

VŨ UYÊN GIANG
Charlotte, North Carolina Mùa Đông 2002
(1) Caverns: hang động thạch nhũ

NGƯỜI LÍNH HẢI QUÂN NGOÀI BINH CHỦNG

NGƯỜI LÍNH HẢI QUÂN NGOÀI BINH CHỦNG

Thân tặng các bạn Hải Quân của tôi.

Người ta thường cho rằng mỗi con người khi sinh ra đời đều chịu ảnh hưởng của một ngôi sao trên trời; vì thế mới phát sinh ra cái nghề thầy bói… Có lẽ đây là chỗ Đông và Tây gặp nhau chăng? Không biết cách nay mấy nghìn năm, các vị chiêm tinh ra, chiêm tinh vô của cả Đông và Tây phương trong lúc buồn tình có bắt chước thi sĩ Trần Văn Hương “ngồi buồn gãi háng…” hay không? Chẳng biết từ đâu dẫn dắt các vị này ngắm lên bầu trời cao chi chít những vì sao trong những đêm đen như mực để hứng chí. tức cảnh sinh tình sáng chế ra cái môn Tử Vi Đẩu Số với 12 con giáp chẳng con nào giống con nào của các vị ở phương đông và cái món Tử Vi tây với các tên kêu lốp bốp như Nhân Mã, Song Nam, Bắc Giải, Song Ngư v.v… mà sau này các ông Hải Quân nhà tôi đã lấy để đặt cho tầu của mình hoặc Khóa học của mình.
Môn bói toán từ nhiều ngàn năm nay đã làm nên danh tiếng lẫy lừng của những vị Thầy bói khét tiếng trên thế giới khiến các vị này có một cuộc sống dư thừa, no đủ. Ở Việt Nam ta thời cận đại cũng có vô số những tên tuổi như Cụ Kim, Cụ Diễn, Cụ Chiêm v.v… mà khách hàng ra vô nườm nượp trong số khách hàng người ta cũng nhìm thấy không thiếu những ông bà tai to mặt lớn trong chính quyền hoặc quân đội hoặc các thương gia tên tuổi lừng lẫy trong thương trường Miền Nam. Ngoài những tên tuổi các Thầy đại thụ kể trên còn có những ông bà thầy bói cỡ làng nhàng từ Gia Cát Hồng, Huỳnh Liên, Đinh Sơn Tướng Số v.v… cho đến các vị rờ mu rùa ở Lăng Ông Bà Chiểu hoặc các Đình Chùa. Nói tóm lại cái món bói toán nó đã trở thành phương tiện sinh nhai nuôi sống nhiều người. Cũng vì tin vào môn bói toán này nên đời đã có nhiều đấng thập phương bá tánh nam nữ, giàu nghèo sang hèn trên khắp mặt địa cầu hồn phi phách lạc nhận đó là cứu cánh cho số mệnh con người. Nhiều người đã tin tưởng một cách tuyệt đối vào những lời tiên đoán mơ hồ không căn cứ này một cách mù quáng. Có nhiều anh vội lăn đùng ra chết chỉ vì tin vào những lời đoán mò của mấy ông thầy sờ mu rùa; thậm chí có những ông tướng quảng lạc tay nắm đại quân cấp Quân Khu mà không tin tưởng vào khả năng tác chiến của sĩ quan, binh sĩ thuộc quyền mà lại tin các vị thầy bói để nhờ họ quyết định giùm mình trong những cuộc hành quân tảo thanh giặc cộng, hoặc có vị lãnh đạo quốc gia đã đem cả những chuyện hệ trọng của quốc gia ra vấn kế các thầy bói.
Nếu quả thật con người đều được cầm tinh bởi một ngôi sao nào đó trong số ngàn, vạn, triệu vì tinh tú trên bầu trời cao mênh mông kia; thì tôi rơi đúng vào một ngôi sao xấu nhất, bởi vì trong suốt cuộc đời ba chìm bảy nổi, chín cái lênh đênh của tôi chỉ toàn những chuyện bất như ý; chẳng bao giờ được toại nguyện những niềm hy vọng, nỗi ước mong cũng như mọi sở cầu ước nguyện. Không biết tại sao cái con số mưởi ba oái oăm, quái ác cứ theo tôi như bóng với hình suốt cả đời không lúc nào rời mà mãi sau này trong một dịp tình cờ tôi mới phát giác ra.
Này nhé, ngày sinh của tôi cũng là ngày 13; rất may là một năm chỉ có 12 tháng nên tôi không bị lọt vào tháng thứ 13; vì tôi sanh đúng vào tháng nhuận âm lịch. Vì tản cư chạy loạn từ nơi này sang nơi khác nên mọi loại giấy tờ chứng minh ngày sinh của tôi theo dương lịch đều đã bị mất; khi di cư vào miền Nam, Bố tôi đã xin bản Thế Vì Khai Sinh cho tôi ở Tòa Hòa Giải Sài Gòn là ngày 13 tháng 12… từ đấy cuộc đời của tôi cũng dính chặt với con số 13 này.
Khi còn học ở bậc Tiểu học do vị thầy khả kính Nguyễn Ngọc Xuyến phụ trách dạy dỗ, tôi được ngồi ở vị trí thứ 13 trong lớp. Trong tấm hình chụp các học sinh lớp Nhất của bậc Tiểu học mà Mẹ tôi còn giữ được đến ngày nay thì tôi cũng đứng vào vị trí thứ 13 tính từ bên trái. Trong Văn bằng Tiểu học của tôi đã được đóng khung lộng kiếng treo trên tường từ nhiều chục năm qua có ghi số: 130130/NKT/BQGGD (Nha Khảo Thí/ Bộ Quốc Gia Giáo Dục) và thứ hạng của tôi cũng là thứ 13. Trong mảnh bằng tốt nghiệp Trung Học Đệ Nhất Cấp thì cái ngày ký lại là 13 tháng 7 năm 1958; còn văn bằng Tú Tài mà khi thi tôi đã mang số ký danh 6713 và phòng thi là 13H của Trường Trung Học Nguyễn Bá Tòng; văn bằng mang số 05813/NKT/BQGGD.
Lúc nhận được lệnh gọi nhập ngũ tòng quân, tôi liền hiên ngang lên đường làm nhiệm vụ của một người trai thời chiến bảo vệ Miền Nam thân yêu trước sự xâm lăng của giặc cộng phương Bắc; tôi đã khăn gói quả mướp tà tà leo lên xe lô Sài gòn – Quang Trung để trình diện Trung Tâm 3 Tuyển Mộ Nhập Ngũ. Sau khi trình giấy tờ cho một ông lính gác cổng và được một ông Trung sĩ khác lùa vào đám đông đang đứng xếp hàng để vào trại. Ông này bắt mọi người xếp hàng điểm danh theo kiểu đếm số theo thứ tự xếp hàng từ trên xuống dưới; tôi chợt giật mình vì vừa đọc con số 13. Sau một thời gian dài huấn luyện thật gian truân và vất vả ở Trường Bộ Binh Thủ Đức, tôi cũng tốt nghiệp Khóa Căn Bản Bộ Binh với cấp bậc Chuẩn oái với cái quai chảo vàng chóe trên cầu vai với thứ hạng 613 trên hơn 2000 khóa sinh. Tốt nghiệp Trường Bộ Binh Thủ Đức, tôi được chọn về ngành Quân Báo và sẽ trình diện Trường Quân Báo Cây Mai sau khi đã nghỉ phép 10 ngày mãn khóa Thủ Đức để về thăm gia đình. Tôi cũng tốt nghiệp Khóa Quân Báo ở Trường Cây Mai với thứ hạng 13 và chính vì thế tôi đã chọn đơn vị phục vụ là Phòng 2/ Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn III và Quân Khu 3 trú đóng tại Thị xã Biên Hòa…
Điều kỳ lạ hơn nữa là sau khi Miền Nam bị “đế quốc Mỹ” phản bội đê hèn đâm lén sau lưng một dao lút cán khiến toàn dân toàn quân tháo chạy thục mạng khi Việt cộng phương bắc cưỡng chiếm toàn miền Nam trước sự thỏa hiệp của cường quốc Hoa Kỳ để đại sứ Martin cuốn cờ tháo chạy trong danh dự; tôi cũng như hàng triệu Quân, Cán, Chính Việt Nam Cộng Hòa bị lùa vào trong các “Trường Đại Học Máu” để Bác đảng giáo dục, cải tạo và uốn nắn thành những hình nhân sống dở chết dở, người chẳng giống người, ma chẳng giống ma, tên tôi cũng nằm ở hàng thứ 13 của Bản Danh Sách Trích Ngang của Trại Cải Tạo. Sau 6 năm tù dưới sự đầy đọa bằng hình thức lao động cải tạo cưỡng bức nặng nhọc, tôi được tạm tha (chỉ tạm tha thôi đấy nhé). Tờ Giấy Tạm Tha mang số 87013/BNV/CHXHCNVN/GRT có ghi rõ tội trạng: “can tội Trung úy giải ngũ” và khi về địa phương phải chịu sự quản chế của địa phương; nghĩa là vẫn bị giam lỏng ở nhà giam lớn hơn vì cả nước đã thành một nhà tù lớn mà toàn dân đã bị canh gác bởi những tên cai tù cộng sản như công an khu vực, công an phường, Tổ Dân phố, Tổ An Ninh v.v… và v.v…
Sau khi được về, mọi người bất kể thuộc thành phần nào trong cái nhà tù lớn ấy đều tìm cách cao chạy xa bay thà chết tự do còn hơn sống trong gông cùm xiềng xích của bọn cộng sản vô nhân. Nhà cháu cũng không ra khỏi cái vòng oan nghiệt ấy, cũng phải tìm đường trốn chạy cốt sao đừng sống gần bác và đảng là em yên tâm. Không biết cơ trời run rủi thế nào mà sau mấy ngày nằm “ém” ở bãi chẳng thấy ghe nào đến đón; mãi đến đêm ngày thứ 13 mới bị lùa chạy lúp xúp xuống 1 chiếc ghe cà dom (loại ghe chỉ chạy trên sông) vậy mà chúng tôi cũng liều chết lao ra biển. Thế mới biết chỉ vì hai chữ Tự Do, con người bất chấp mạng sống để đánh đổi lấy tự do. Sau 13 ngày nằm ở Trại Tị nạn để làm thủ tục, cá nhân tôi đã được bốc ra khỏi Trại để đi định cư Hoa Kỳ vì là cựu nhân viên Tòa Đại sứ Mỹ ở Sàigon trước 1975 bị kẹt lại và đến khi “…trời mùa đông ra đi, suốt đời làm cu li…” tôi sống ở Mỹ, mang kiếp con trâu kéo cày trả bills thì cái bằng lái xe của tôi cứ 4 năm lại phải renew vào ngày 13 tháng 12… Chẳng biết vận mạng hên xui thế nào, nhưng con số 13 vẫn còn theo tôi cho đến cuối đời và nó cũng ảnh hưởng không ít vào đời sống cũng như con người của tôi, làm đảo lộn mọi ước mơ toan tính của tôi

Ngay từ thuở bé, tôi có một ước mơ nhỏ nhoi bình dị là khi lớn lên nhất định sẽ đi lính Hải quân. Có ngày tôi sẽ được đội chiếc nón thủy thủ có vành và bộ quần áo thủy quân có cái yếm phía trước ngực. Hoặc cao sang hơn nữa là đội chiếc caskette sĩ quan với những đường viền màu vàng rực rỡ và mặc bộ quân phục trắng tinh, ủi hồ thẳng thớm mà hai nấp plies không hề bị gãy song song như hai đường rầy xe lửa chạy dọc xuống hai mũi đôi giày đen bóng lộn có thể soi thấy bóng mình trên đó. Nếp pli thẳng đến độ ngày xưa khi còn bé, đầu óc ngây thơ của tôi cứ nghĩ là nếu rờ vào không chừng sẽ bị đứt tay. Cái hình ảnh oai hùng ấy đã ăn sâu vào trí óc non nớt của thằng bé con từ ngày xa xưa khi còn mặc quần thủng đít vì hình ảnh những ông thủy thủ ngoại quốc mà tôi đã nhìn thấy ở bến cảng Hải Phòng từ trước năm 1954 và sau này là hình ảnh của cái nhà anh Toàn, người lính hải quân ở cùng xóm. Ngày ấy tôi không hề có ý niệm gì về cấp bậc, lon lá trong quân đội nên chẳng biết anh Toàn mang cấp gì; chỉ thấy anh thường đi đâu vắng xóm thật lâu, thỉnh thoảng mới trở về. Mỗi lần anh trở về thì ôi thôi là rực rỡ. Chiếc caskette trắng chững chạc nằm trên cái đầu tóc húi cua khiến trông anh có vẻ mạnh mẽ và hùng dũng hơn. Bộ quần áo trắng toát với cặp lon vàng chóe trên cầu vai cộng với sợi dây biểu chương đeo lòng thòng từ vai luồn qua nách và những cuống huy chương nhiều màu sắc phía trên nắp túi áo ngực khiến trông anh càng oai phong hơn. Anh xách một cái “sắc ma ranh” (sac de marin) màu nước biển, không biết đựng những gì trong đó mà nặng trĩu… Đến buổi chiều thì lũ trẻ con trong xóm tha hồ mà ăn bánh kẹo, nhất là kẹo chocolat của anh cho và được anh kể cho nghe những chuyến hải hành và từng phương trời viễn mộng xa lạ…
Những ngày sau đó thì đấng anh hùng thần tượng của tôi diện bộ đồ hải quân mới kẻng còn nguyên mùi ủi hồ, phóng lên chiếc xe gắn máy Goebel, trước con mắt say mê đắm đuối của biết bao cô gái trong xóm. Tôi chợt phát hiện ra rằng anh không chỉ là thần tượng của riêng tôi mà còn là niềm mơ ước của nhiều cô trong cái xóm nhỏ của Trại Định cư này. Cái hình ảnh oai hùng ấy đã tạo cho tôi một ấn tượng sâu đậm ngay từ thuở ấu thơ; nên trong tận cùng sâu thẳm của tâm hồn non nớt trẻ con, tôi đã manh nha nảy sinh một ước mơ lớn lên nhất định sẽ “vô lông te” (volontaire) đi lính hải quân cho đời oai phong lẫm liệt. Cứ nghĩ đến đấy là tôi đã muốn nhảy cỡn lên như cô Berrete trong truyện ngụ ngôn “Cô Bán Sữa” của Lafontaine mà trong sách Quốc Văn Giáo Khoa Thư lớp đồng ấu đã dịch là Lã Phụng Tiên nghe có vẻ Tàu đứt đuôi con nòng nọc vậy.
Vì mục tiêu cao cả như thế nên tôi rất chi là lười học. Suốt ngày chỉ nằm ươm mơ dệt mộng, toan tính chuyện đội đá vá trời, sống kiếp hải hồ ngang dọc. Tôi sưu tập được rất nhiều hình ảnh những chiếc tàu chiến từ thời Đệ Nhất và Đệ Nhị Thế Chiến đăng trên các sách báo, tạp chí đem cắt dán, đóng thành một tập dày cộm; mỗi ngày lại dở ra xem, ngồi ngắm nghía say sưa mê mệt. Tôi cất giấu tập sách thật kỹ như một bảo vật trân qúy nhất đời…
Rồi cuộc đời đưa đẩy, càng ngày tôi càng lớn lên với thời gian và cái trí óc non nớt trì độn mà ông thày giáo tiểu học đã phang một câu xanh dờn trong học bạ là: “…thông minh nhưng nghịch ngợm…” cũng theo đà phát triển của con người; từ đó tôi đã hiểu được rằng trong quân chủng Hải quân cũng có đủ mọi cấp bậc từ anh binh nhì thủy thủ đến các viên Hạ sĩ quan như Trung sĩ, Thượng sĩ… và cao hơn nữa, oai hơn nữa là các vị sĩ quan các cấp ăn mặc lúc nào cũng như những chàng công tử hào hoa. Đến lúc ấy tôi mới biết anh Toàn oai phong thần tượng của tôi mang cấp bậc Trung sĩ Hải quân.
Các cụ ta thường nói “có chí làn quan…” nên tôi nhất quyết hì hục học ngày học đêm mong đến ngày ứng thí bắt cho được mảnh bằng Tú Tài Toàn phần để có đủ tiêu chuẩn học vấn nhẩy vào làm anh chàng sĩ quan hải quân oai phong hùng dũng.
Quả là trời cũng không phụ kẻ có lòng như ngày xưa ông nội tôi thường hay nói “Hoàng thiên bất phụ hảo tâm nhân”; nên mùa thi năm ấy tôi đã bảng vàng đề tên đạt được ý nguyện. Khỏi phải nói dài dòng cà kê dê ngỗng, chắc qúy vị cũng biết cái nỗi vui mừng của tôi nó như thế nào. Thằng bé mừng rên mé đìu hiu còn hơn cả vớ được vàng…, tự động thưởng cho công lao đèn sách của mình một màn ăn chơi vi vút bò bía, gỏi đu đủ khô bò gan cháy, nước mía… ở Chợ Cũ và lang thang suốt ngày ngoài Bến Bạch Đằng để ngắm nghía mấy con tàu neo ở bờ sông.
Vài tháng sau, tôi mon men đến tận Bộ Tư Lệnh Hải Quân ở Bến Bạch Đằng để nộp đơn tình nguyện xin học khóa sĩ quan Hải quân. Mới đến cổng đã trông thấy những người lính gác cổng đứng nghiêm như pho tượng, dáng vẻ oai phong lẫm liệt, tôi đã thấy lòng mình nôn nao dậy lên niềm sung sướng. Một cảm giác lo âu dấy lên trong lòng khiến tôi tự nhiên thấy mình bé nhỏ hẳn lại; khiến thân hình thư sinh còm cõi của tôi lại càng còm cõi hơn. Tôi nhập vào đám đông thanh niên đứng sắp hàng chờ được phát đơn tình nguyện tòng quân theo học khóa sĩ quan Hải quân và chờ để được phỏng vấn sơ khởi bởi một viên sĩ quan thuộc Phòng Tuyển Mộ. Tôi không biết có phải là khóa OCS hay khóa sĩ quan Hải quan Nha Trang vì lúc đó tôi không để ý kỹ càng cho lắm. Tôi đi qua mọi thủ tục rườm rà một cách êm ru bà rù cứ y như đời tôi sinh ra là để dành riêng cho binh chủng này vậy. Sau khi hoàn tất mọi thủ tục, tôi được hẹn ngày đi khám sức khỏe; đây mới là cửa ải khó khăn và gay go cho những chàng hào kiệt muốn xếp bút nghiên theo mộng hải hồ; cũng là mối lo âu lớn nhất của tôi vì tôi vốn có một thân thể gầy gò ốm yếu mà từ thuở nhỏ tôi đã bị hàng xóm quen gọi là thằng còm. Nội cái chữ còm vô duyên đã đủ mô tả cái khổ người chưa đến 40 ký lô của tôi. Mặc dù viên sĩ quan Hải quân khi interview đã nhìn cái dáng gầy còm của tôi một cách ái ngại và khuyên tôi khi về nhà, trong khi chờ đợi giấy gọi đi khám sức khỏe nên ăn uống, tẩm bổ thật lực để lên cân tối đa; nhưng khi đến ngày khám sức khỏe, tôi cũng chỉ nhích lên được vài ký lô, vẫn chưa đủ tiêu chuẩn cân nặng tối thiểu để được thu nhận.
Mấy cái ông nhà binh thì ở đâu cũng vậy, thật là rắc rối, khám sức khỏe quá ư là kỹ càng; họ bắt người ta phải trần truồng như nhộng để mầy mò khám xét toàn diện. Tôi cũng như những người khác phải tồng ngồng trước mặt bàn dân thiên hạ, thập phương bá tánh xếp hàng chờ đến lượt vào cho bác sĩ quân y khám, quả là trăm phần cực khổ… Cuối cùng thì tôi cũng đã khám xong, thơ thới hân hoan ra về chờ đợi kết quả.
Nhưng hỡi ơi! Cái câu “học tài thi phận” đúng trong trường hợp nào thì tôi không biết; nhưng riêng đối với tôi thì phải đổi là “học tài thi rớt sức khỏe” thì mới đúng vào hoàn cảnh dở khóc dở cười của tôi bấy giờ. Kết quả trong đợt tuyển chọn khóa sinh sĩ quan Hải quân năm ấy có đúng 13 người bị loại vì không đủ tiêu chuẩn về nhiều lý do khác nhau như chiều cao không đủ 1 mét 60, như trọng lượng không đủ 50 ký lô, như có bệnh phổi, tim v.v… thì tôi là một trong số 13 người bị loại ấy. Qúy vị bảo thế có ức lòng cho thằng tôi không? Có phải cái con số 13 oái oăm cứ lẽo đẽo theo tôi hoài không? Chàng tuổi trẻ vốn giòng hào kiệt đành vỡ mộng công hầu khanh tướng, hậm hực quay về với giảng đường, mài quần ở ghế nhà trường và ngày ngày vẫn ra Bến Bạch Đằng nhìn những chiếc tàu neo ở bờ sông Saigon, nhìn giòng nước lững lờ trôi chảy mang theo giấc mộng hải hồ đi về phương trời xa xăm. Tất cả chỉ còn là niềm mơ ước khó mà thực hiện.
Giấc mơ ấy lại nhen nhúm bùng lên khi trong khóa Thủ Đức, Bộ Tư Lệnh Hải Quân lại đến Trường Bộ Binh để tuyển một số sinh viên sĩ quan trừ bị sau khi tốt nghiệp sẽ được chọn về binh chủng này những người sĩ quan trừ bị tuyển chọn từ Thủ Đức sang được gọi là sĩ quan chiến binh Hải quân để phân biệt với sĩ quan Hải quân tốt nghiệp từ Trường Hải quân Nha Trang hoặc OCS du học từ Hoa kỳ về. Tôi cũng ghi tên đi khám sức khỏe ở Saigon nhưng vẫn bị loại vì lý do không đủ sức nặng tối thiểu.
Không ai có thể ngờ được thằng bé con còm cõi ngày xưa đã nổi trôi theo vận nước hưng vong; anh đã theo tiếng gọi của non sông tòng quân giữ nước. Anh xếp bút nghiên cùng những mộng mơ của tuổi thư sinh, giã từ người tình học trò, giã từ thành phố Saigon với đầy ắp kỷ niệm của một thời thanh niên để theo việc đao cung, nhập vào Trường Sĩ quan Thủ Đức để được đào tạo thành một người quân nhân bộ binh, lấy cặp giò làm chuẩn, lội khắp vùng rừng núi hoang vu, có mặt trên mọi tuyến đầu nóng bỏng đạn bom, lửa khói… Đến khi nước mất nhà tan vào tháng Tư năm 1975, anh bỗng nhiên trở thành “chàng tuổi trẻ tù binh chiến tranh… Nghe nghìn cân đá đá trong lòng…” nói theo ngôn ngữ của Hải quân nhạc sĩ Hà Thúc Sinh; anh cùng bao nhiêu đồng đội tức tưởi tan hàng rã ngũ trước lệnh buông súng đầu hàng kẻ thù của anh tướng quảng lạc Dương Văn Minh, người Tổng thống 2 ngày, để dìm cuộc đời dưới đáy sâu địa ngục của các Trại hóa thú cải tạo. Giặc cộng đã muốn các anh chết gục trong các lò cải tạo bằng cách đầy ải lên những vùng rừng thiêng nước độc đầy sơn lam chướng khí từ Bắc chí Nam với điều kiện ăn ở, sinh sống và lao động như thời trung cổ; nhưng với ý chí sắt đá, hầu hết các anh đã sống hiên ngang không khuất phục giặc thù để không thẹn với anh linh bao người đã ngã xuống trong trận chiến giữ nước và không hổ thẹn với chính lương tâm mình… Rồi một ngày kia anh lại được sống sót trở về với vòng tay yêu thương của cha mẹ và anh em, về với kiếp sống con người.

Hơn hai mươi năm sau, niềm mơ ước nhỏ nhoi bình dị của chú bé của chú bé con ngày xưa mới trở thành hiện thực, như một truyện thần thoại hoang đường… khi anh đặt chân leo lên chiếc ghe cà dom (loại ghe chạy trên sông ở vùng Rạch Giá) lênh đênh trên biển cả mênh mông để vượt thoát thiên đường đỏ của cộng sản; nhất là khi chiếc ghe bị những người tổ chức lường gạt bằng cách cũng cho anh và hành khách đi chung xuống ghe cà dom, phủ gạch bên trên để ngụy trang là ghe chở gạch, chạy dọc kinh D Rạch Giá mà họ nói là sẽ ra tàu lớn đón ngoài biển. Sau khi thu vàng xong, bọn người tổ chức đã bỏ chiếc ghe cà dom nổi lềnh bềnh trên sông gần cửa Tà Niên và họ lẳng lặng nhảy xuống 1 chiếc ghe nhỏ trốn mất dạng. Ngồi dưới lớp gạch thẻ, anh nghi hoặc vì thấy ghe không nổ máy mà nổi bềnh bồng trước những đợt sóng nhẹ nhiều giờ, lại không nghe tiếng nói chuyện của đám người tổ chức bên trên. Anh đẩy gạch leo lên khoang quan sát thì phát giác bọn tổ chức đã cao bay xa chạy từ bao giờ. Chúng bỏ mặc sinh mạng của mấy chục người trên chiếc ghe cà dom chen chúc như cá mòi dưới lớp gạch thẻ; chỉ cần sáng ra, bọn công an sẽ nhìn thấy và bắt cả bọn.
Khi biết bị bọn tổ chức lường gạt, anh đã cướp lấy chính quyền bằng cách cho ghe nổ máy và cứ phóng ra biển… Dù chưa học một khóa đi biển nào và cũng chưa bao giờ lái thuyền dù chỉ là chèo xuồng ba lá trên sông, anh chỉ áp dụng những kinh nghiệm và khả năng của một sĩ quan bộ binh để lái con thuyền vượt biển thành công đến bến bờ tự do sau bao hiểm nguy gian truân và vất vả. Anh hùng dũng đứng trong khoang thuyền, tấm hải đồ trên tay và chiếc hản bàn trước mặt mà mơ thành người Quang Trung. Có những lúc hứng chí, anh đã nghĩ mình là một viên thuyền trưởng hải quân đang chỉ huy chiến hạm vượt đai dương thi hành công tác quan trọng của quân đội…
Khi ghe cặp lên phần đất tự do, anh mỉm cười mãn nguyện vì đã làm xong một công việc phi thường. Nhìn ra biển rộng với những con sóng gào thét cuồng nộ, anh nghĩ thầm:
- Cuối cùng thì mình cũng được làm người lính Hải Quân dù không có số quân trong binh chủng này. Mọi người sau khi vượt biển đánh đổi mạng sống để lấy hai chữ tự do phải được coi như một người chiến sĩ hải quân dũng cảm; và như thế binh chủng hải quân đã gia tăng quân số một cách đáng kể.

VŨ UYÊN GIANG
Viết tại Chicago, 1987

NGUYỄN BÍNH

NGUYỄN BÍNH: TỪ MỘT NHÀ THƠ TÌNH LÃNG MẠN ĐẾN MỘT KẺ ĐỘI ĐÈN

Nói đến Nguyễn Bính, hầu như không một người Việt Nam nào mà không thuộc ít nhất một vài câu thơ trong những bài: Cô Hái Mơ, Lỡ Bước Sang Ngang, Cô Lái Đò, Người Hàng Xóm, Ghen, Bướm Trắng v.v... do tính chất lãng mạn, thơ mộng nhẹ nhàng trong thơ của ông; một phần là vì những bài thơ này đã được nhiều nhạc sĩ đua nhau phổ nhạc và được phổ biến rộng rãi trong nhiều năm dài ; một phần vì thơ của ông rất gần gũi với đại đa số quần chúng bình dân trong xã hội ta thời đó. Ngôn ngữ trong thơ của Nguyễn Bính rất bình dị, sử dụng những từ ngữ tầm thường của thôn quê một cách tự nhiên khiến người đọc thấy gần gũi với chính đời sống của mình nên dễ cảm nhận hơn.
Nguyễn Bính nổi tiếng rất sớm, ngay từ những năm cuối của thập niên 30, với bài thơ đầu tiên xuất hiện trên báo Tiểu Thuyết Thứ Năm là bài Cô Hái Mơ và đến năm 1937, ông đoạt giải thơ do Tự Lực Văn Đoàn tổ chức qua tác phẩm Tâm Hồn Tôi. Trong 3 năm từ 1940 – 1942, ông đã xuất bản 7 tập thơ và được độc giả khắp 3 Miền đất nước đón nhận nồng nhiệt. Thơ Nguyễn Bính mang tính chất tình tứ, lãng mạn một cách chân thật, mộc mạc nghe nhẹ nhàng và êm ái như những câu ca dao ta thường gặp trong kho tàng văn chương bình dân nên dễ thấm nhập vào lòng người. Đa số người dân Miền Nam Việt Nam sau năm 1954, chỉ được đọc và được biết những bài thơ tình của Nguyễn Bính sáng tác trong khoảng thời gian từ 1937 đến 1954; rất ít người được đọc những bài thơ ông sáng tác từ năm 1955 đến khi ông từ giã cõi đời (ngoại trừ một số cán binh VC trong những mật khu cộng sản). Giai đoạn sau này, Nguyễn Bính đã trở thành một thứ công cụ chuyên sáng tác những sản phẩm mang nặng tính tuyên truyền của đảng cộng sản Việt Nam (ĐCSVN). Ông chính thức gia nhập vào hàng ngũ văn, thi nô của chế độ viết những bài thơ theo chỉ thị của đảng làm một kẻ đội đèn, bợ đỡ đảng, bợ đỡ lãnh đạo đảng v.v... Thơ của ông vì thế đã mất hẳn tính thơ mộng, tình tứ để thay vào đó là một thứ sản phẩm mang tính hiện thực xã hội chủ nghĩa (XHCN), để vận động, tuyên truyền cho các hoạt động của đảng.
Người viết đã ở lại Miền Nam sau năm 1975 và cùng chung số phận như bao nhiêu Quân Cán Chính của Việt Nam Cộng Hoà; đã trải qua nhiều năm trong lao tù cộng sản; chính vì vậy người viết có cơ hội đọc các sáng tác của Nguyễn Bính từ 1955 trở về sau. Nhân đọc một bài viết cuả văn hữu Nguyễn Văn Quảng Ngãi (1) về “Một Bài Thơ Xuân của Nguyễn Bính” trên báo, người viết thấy cần phải nói thêm một khía cạnh khác về người thơ Nguyễn Bính để văn học sử có thêm dữ kiện về con người khác của ông: con người cộng sản. Với một trí nhớ thui chột sau nhiều năm tháng dài bị đầy ải trong lao tù cộng sản; những bài thơ trích dẫn chỉ là những đoạn còn nhớ được trong cân não; nếu có những thiếu sót mong được các bậc thức giả rộng lòng tha thứ.

Nguyễn Bính tên thật la Nguyễn Trọng Bính, sinh năm 1918 tại xã Đồng Đội, Huyện Vụ Bản, Tỉnh Nam Định; ông lấy bút hiệu là Nguyễn Bính. Theo tài liệu được Hội Nhà Văn ở Hà Nội công bố về tiểu sử của ông: “thuở nhỏ Nguyễn Bính không được đi học ở nhà trường mà chỉ được học ở nhà với cha là ông đồ nho Nguyễn Đạo Bình và cũng được người Cậu ruột là Bùi Trinh Khiêm dạy kèm. Ông mồ côi mẹ rất sớm, gia đình túng quẫn, nên khi lên 10 tuổi đã phải theo anh ruột là Nguyễn Mạnh Phác ra Hà Nội sinh sống. Thời gian này ông được người anh ruột dạy kèm ở nhà...”
Những năm đầu thập niên 40, Nguyễn Bính nhiều lần lưu lạc vào Miền Nam. Lúc này ông đổi tên là Nguyễn Bính Thuyết. Năm 1943, Nguyễn Bính lại đi vào Nam lần thứ 3 và đã gặp Đông Hồ, Kiên Giang. Có lúc ông tá túc trong nhà Kiên Giang...; đó cũng là thời điểm ông viết những bài: Hành Phương Nam, Tặng Kiên Giang, Từ Độ Về Đây v.v...

Từ độ về đây sống rất nghèo
Bạn bè chỉ có gió trăng theo
Những thằng bất nghĩa xin đừng tới
Hãy để thềm ta xanh sắc rêu.
(Nguyễn Bính – Từ Độ Về Đây – 1943)

Năm 1947, khi phong trào kháng chiến chống Pháp bùng nổ mạnh mẽ, ông cũng như bao nhiêu thanh niên yêu nước thời ấy đã lầm tưởng cộng sản khi chúng mang chiếc mặt nạ dân tộc đấu tranh giành độc lập cho đất nước; Nguyễn Bính cùng bao thanh niên yêu nước khác đã tham gia kháng chiến chống Pháp ở Miền Nam. Có lúc ông được giao nhiệm vụ phụ trách Hội Văn Hoá Cứu Quốc Tỉnh Rạch Giá; rồi có lúc lại làm Phó Chủ tịch Tỉnh bộ Việt Minh Tỉnh Rạch Giá. Từ một người tuổi trẻ đầy nhiệt thành, Nguyễn Bính đã trở thành một cán bộ cộng sản Đông dương với lý tưởng xây dựng một xã hội đại đồng phục vụ cho cộng sản quốc tế. Thời gian này ông đã viết những bài thơ mang nặng tính tuyên truyền đấu tranh như: Ông Lão Mài Gươm, Mừng Đảng Ra Đời, Những Giòng Tâm Huyết v.v... Những bài thơ này đã được cộng sản dùng làm tài liệu tuyên truyền trong tầng lớp nông dân và công nhân lao động Miền Nam. Đến năm 1954, khi Hiệp định Genève chia đôi đất nước được CSVN thoả hiệp và ký kết với Pháp, Nguyễn Bính đã theo đoàn quân cộng sản tập kết về Bắc năm 1955 và được bố trí hoạt động trong Hội Nhà Văn ở Hà Nội một thời gian. Năm 1956, ông được giao nhiệm vụ phụ trách tờ TRĂM HOA (nguyên văn bài viết của Hội Nhà Văn Hà Nội chứng tỏ tờ báo này là cơ quan ngoại vi của đảng; điều đó là chắc chắn vì dưới chế độ CS chẳng có tờ báo nào của tư nhân cả). Có lẽ đây là lúc ông bị giao động trong tư tưởng khi nhìn thấy sự thật phũ phàng của đảng nên đã có một vài bài thơ đăng trên tạp chí này bị đảng kết án là “mang tính mơ hồ trong tư tưởng” (nguyên văn). Hơn nữa đây là thời gian tên bồi bút hàng đầu Tố Hữu ra sức trấn áp, đày đoạ những tài năng văn nghệ có thực tài của miền Bắc nên Nguyễn Bính cũng là một trong những văn nghệ sĩ không trong phe Tố Hữu nên bị trù dập tận tình. Ông bị tước bỏ mọi quyền lợi và bị thất sủng một thời gian ngắn. Đến năm 1958, dù Nguyễn Bính được phục hồi đảng tịch và được chuyển về tỉnh nhà phục vụ ở Ty Văn Hoá Nam Định nhưng hồ sơ cũ vẫn đeo theo ông không cách nào xoá bỏ dù ông đã cố gắng uốn cong ngòi bút viết theo những chỉ thị của đảng; cũng chỉ được bố trí làm một anh cán bộ xoàng của Ty Văn Hoá Nam Định cho đến ngày từ giã cõi đời trong nghèo túng.
Nguyễn Bính chết vào những ngày cuối năm Ất Tỵ 20 tháng 1 năm 1966 tại Nam Định. Đây là thời gian CSVN đang nỗ lực đẩy mạnh chiến tranh xâm lược Miền Nam, chúng đã đưa hàng vạn thanh niên Miền Bắc xâm nhập Miền Nam, vượt núi Một Ngàn Linh Một qua ngã Lào (ngọn núi cao 1001 mét ở Quảng Bình giáp ranh Lào) để đổ vào các bãi Tập Kết B1, B2, Ông Cụ v.v... hòng tiến hành chiến tranh xâm lược Miền Nam. Nguyễn Bính đã đóng góp rất nhiều sáng tác phẩm theo chỉ thị của đảng để phục vụ công tác tuyên truyền, vận dụng dân chúng “chống Mỹ cứu nước”.
Suốt 30 năm sinh hoạt văn nghệ, nhà thơ đã sáng tác nhiều thể loại như: thơ, viết kịch, truyện thơ... Ông sáng tác rất mạnh và sống hết mình cho sự nghiệp thi ca. Ông đã xuất bản được 20 tác phẩm đủ loại:
- Lỡ Bước Sang Ngang (Thơ 1940)
- Tâm Hồn Tôi (Thơ 1940)
- Hương Cố Nhân (Thơ 1941)
- Một Nghìn Cửa Sổ (Thơ 1941)
- Người Con Gái Ở Lầu Hoa (Thơ 1942)
- Mười Hai Bến Nước (Thơ 1942)
- Mây Tần (Thơ 1942)
- Bóng Giai Nhân (Kịch Thơ 1942)
- Truyện Tỳ Bà (Truyện Thơ 1942)
- Ông Lão Mài Gươm (Thơ 1947)
- Đồng Tháp Mười (Thơ 1955)
- Trả Ta Về (Thơ 1955)
- Gửi Người Vợ Miền Nam (Thơ 1955)
- Trong Bóng Cờ Bay (Truyện Thơ 1957)
- Nước Giếng Thơi (Thơ 1957)
- Tiếng Trống Đêm Xuân (Truyện Thơ 1958)
- Tình Nghĩa Đôi Ta (Thơ 1960)
- Cô Son (Chèo Cổ 1961)
- Đêm Sao Sáng (Thơ 1962)
- Người Lái Đò Sông Vỵ (Chèo 1964)
Ngoài những tác phẩm kể trên, còn một số thơ viết rời trong các năm 1964, 1965 và 1966 chưa kịp xuất bản. Nghe nói Hội Nhà Văn Hà Nội đã gom những bài thơ rời này in chung trong một tập, nhưng người viết chưa có cơ hội đọc.
Chế độ cộng sản đã biến những nhà thơ, nhà văn, nhà báo, nhạc sĩ, nhà soạn kịch v.v... thành một thứ công cụ sản xuất ra những sản phẩm sặc giọng tuyên truyền để ca tụng đảng, ca tụng lãnh đạo, ca tụng đường lối chính sách và những kế hoạch của đảng nhằm mục đích tiến thân hoặc an thân; điểm trong số đó người ta thấy không thiếu những khuôn mặt văn nghệ đã thành danh như Tố Hữu, Huy Cận, Xuân Diệu, Thế Lữ, Chế Lan Viên v.v... Nếu gọi những loại sản phẩm này là tác phẩm thì tội nghiệp cho hai chữ ấy quá nên chỉ có thể gọi là sản phẩm tuyên truyền viết theo chỉ thị.
Không phải chỉ một mình Tố Hữu nổi danh với những bài thơ luồn cúi xưng tụng Stalin, xưng tụng gian tặc Hồ Chí Minh, ca tụng tình Hữu Nghị Việt-Trung-Xô v.v... như trong bài:

Stalin ơi! Stalin!
Thương cha thương một, thuơng ông thương mười...
(Trích thơ Tố Hữu)

hoặc khi nghe tin tên đồ tể Stalin chết, Tố Hữu đã vội vã khóc ngoại nhân quan thầy:

Hôm qua cắt lúa ngoài đồng,
Tiếng loa xé ruột xé lòng biết bao
Làm sao ông hỡi làm sao
Làm sao ông nỡ đành nào mất đi!
(Tố Hữu)

Những nhà thơ Miền Bắc xưng con với Hồ Chí Minh một cách không ngượng ngùng chẳng phải là ít. Đại đa số giới cầm bút Hà Nội khuất thân làm một thứ gia nô “vuốt râu, xoa đầu, mớn trớn Bác”... (nói theo ngôn ngữ của ngục sĩ Nguyễn Chí Thiện); trong đó có cả nhà thơ Nguyễn Bính. Ngoại trừ một số rất ít kẻ sĩ còn giữ được sĩ khí như Hữu Loan, Quang Dũng...
Chúng ta hãy xem bài thơ Thư Gửi Về Cho Cha được Nguyễn Bính viết nhân ngày sinh nhật Hồ Chí Minh 19-5-1953 sau đây sẽ thấy rõ hơn tính chất nịnh bợ của nhà thơ:

Cha già phương Bắc xa xôi
Lần tay tính lại tuổi người sáu ba
Có ai về tới Cha già
Dừng chân tôi gửi kính Cha đôi lời
Một vầng nhật nguyệt (1) sáng soi
Cứu dân thoát khỏi cuộc đời tối tăm
Trước con cơ khổ nhục nhằn
Nhờ Cha nay mới nên thân nên người
Nhờ Cha lấp biển vá trời
Đổi đời Kiệt Trụ ra đời Thuấn Nghiêu
Quản chi lên thác xuống đèo
Có Cha vững lái, con chèo chắc tay
Cha chia ruộng đất con cầy
Trao gươm con giết thằng Tây bạo tàn
Công Cha hơn núi Thái Sơn
Tình Cha hơn nước trong nguồn chảy ra
(Nguyễn Bính - Trích trong tập Đồng Tháp Mười – 1955)

(1) Chữ Minh ghép bởi hai chữ Nhật và Nguyệt

Trình độ nâng bi bợ đỡ như thế đã đạt đến mức ngang ngửa với Tố Hữu, nhà thơ đội đèn số một của Miền Bắc Xã Hội Chủ Nghiã. Ta hãy so sánh với Tố Hữu:

Đã mấy đêm rày đau tiễn đưa
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa
Hôm nay con lại về thăm Bác
Lạnh mấy vườn rau, mấy nếp dưa
(Tố Hữu – 1969)

Trước năm 1975 ở Miền Nam có lẽ chưa có một vị dân biểu, nghị sĩ gia nô nào đạt đến trình độ này. Còn trong giới văn nghệ sĩ thì cũng chẳng có ai mặt dầy đến độ công khai nịnh hót bợ đỡ bằng thi văn như ở Miền Bắc. Loại thơ văn nịnh hót này chỉ thấy xuất hiện trong xã hội ưu việt Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam từ sau 1954 và còn lưu truyền cho đến ngày nay. Những người cầm bút dưới chế độ cộng sản mới có đủ can đảm và liều lĩnh viết thành văn bản lưu truyền trong dân gian. Ta hãy đọc đoạn thơ dưới đây để thấy lòng trung thành của Nguyễn Bính với họ Hồ và đảng cộng sản trong quyết tâm theo đảng đến cùng:

...Đố ai quét sạch lá rừng
Đố ai xúi giục con đừng theo Cha
Từ Cha xây dựng sơn hà
Danh vang bốn biển, đức loà năm châu...

...Còn trời, còn nước, còn non
Nước non còn đó con còn theo Cha...

Năm 1954, khi lên đường tập kết ra Bắc, Nguyễn Bính đã viết bài Chung Một Lời Thề (Tháng 11 – 1954) và bài thơ này đã được bộ máy tuyên truyền của cộng sản khai thác triệt đổ trong công tác tuyên truyền vận động quần chúng:

Xã Vĩnh Bình cờ bay đỏ chói
Sông Chắc Băng vang dội tiếng tàu
Câu hò giọng hát chen nhau
Đoàn quân tập kết Cà Mau lên đường
Mặc dù trời nắng chang chang
Má Tư vẫn cố chèo xuồng theo đưa;
Con đi cho mẹ dặn dò
Gửi lời kính chúc Cụ Hồ muôn năm...

Dường như trong những năm từ 1945 đến nay, ở bất cứ hoàn cảnh nào, khi có điều kiện là những người làm văn nghệ sáng tác dưới chế độ cộng sản VN cũng cố đưa vào mấy câu tâng bốc, bợ đỡ đảng và các lãnh tụ vừa để tuyên truyền dân vận đạt chỉ tiêu sáng tác, vừa là cơ hội tiến thân. Lúc CSVN đẩy mạnh phong trào cho cán binh xâm nhập Miền Nam thực hiện mưu đồ xích hoá phần đất tự do phía Nam; Nguyễn Bính đã tích cực viết những bài thơ tuyên truyền để kích động tinh thần thanh niên hăng say nhập ngũ vào Nam chiến đấu. Ta hãy đọc bài “Buổi Sáng Lên Đường” để thấy ông sử dụng thi ca làm vũ khí tuyên truyền cho đảng ra sao:

“...Giữa đồng lúa, đường như rồng uốn khúc
Đoàn người đi như trểy hội mùa xuân
Đông, đông quá! – A! Đoàn quân nhập ngũ
Đã lên đường cứu nước chống xâm lăng

Có vô số những chàng trai mười bảy
Tiễn cha anh lòng trẻ cứ nao nao
Thù giặc Mỹ thèm được đi hoả tuyến
Những bàn tay bẻ gãy sừng trâu

Thằng giặc Mỹ như sói lang rắn rết
Như chó điên, hổ đói phá nhà ta
Phải đánh nó. Đó là điều nhất thiết
Có gì đâu mà suy tính gần xa

Người ở lại cũng tay cầy tay súng
Người ra đi vì tổ quốc, nhân dân
Đảng, Bác gọi: cứu nhà cứu nước!
Sẵn sàng ngay, không thắc mắc ngại ngần...”

Hoặc trong bài “Quê Ta Thành Phố Dệt”, tính chất tuyên truyền đã được Nguyễn Bính tận dụng để vận động mọi tầng lớp quần chúng tích cực chống Mỹ cứu nước:

“...Thành phố dệt ai qua mà chẳng nhớ
Ai ở lâu càng thắm thiết mặn nồng
Những tên phố hiền lành mộc mạc
Những Hàng Nâu, Hàng Giấy, Hàng Đồng...

Thằng giặc Mỹ tên hung thần số một
Không muốn cho thiên hạ sống yên vui
Tức lộn ruột khi nhìn hoa nở đẹp
Giận điên đầu khi nghe tiếng lao thoi

Con qủy, con ma lẻn vào phá phách (1)
Định san bằng thành phố dệt quê ta
Định bẻ gãy những guồng tơ, ống sợi
Định bới tung, xéo nát những vườn hoa

Mỗi gốc cây đã biến thành công sự
Mỗi nóc nhà cao thành những pháo đài
Và mọi người đã thành chiến sĩ
Làm việc bằng hai, đánh giặc cũng bằng hai.”

Giữa những bài thơ tình tứ mộc mạc của thời điểm 1937 -1942 và những bài thơ sặc mùi tuyên truyền, khẩu hiệu của Nguyễn Bính như ta đã thấy qua mấy bài tiêu biểu nêu trên là hai thái cực đối nghịch. Những bài thơ tình tứ nhẹ nhàng bằng ngôn từ bình dị của thôn quê đã biến mất. Người thơ với những thi phẩm dễ thương len nhẹ vào hồn người đọc một nỗi buồn man mác, một cảm giác ngây ngây say đắm của những mối tình nên thơ đã không còn; đã chết hẳn kể từ sau khi Nguyễn Bính đứng trước lá cờ đỏ buá liềm để tuyên thệ kết nạp làm đảng viên đảng cộng sản. Chỉ còn lại một anh cán bộ tuyên truyền Nguyễn Bính, công cụ của đảng, của chế độ; chỉ biết nhắm mắt sáng tác theo toa đặt hàng của đảng, theo chỉ thị của đảng để phục vụ mưu đồ, toan tính của đảng. Phải chăng những mộng mơ rung động thật sự của thi nhân đã không còn trong con người Nguyễn Bính? Không hẳn như vậy, vì trong suốt thời gian 1955-1966 ông cũng còn một số bài không nằm trong mục tiêu tuyên truyền, có lẽ do sự rung động thật trước vẻ đẹp thiên nhiên như bài Tháng Ba sau đây:

“ ...Mùa vải năm nay chừng đến muộn
Chưa nghe tu hú giục xuân đi
Nóng lòng cây gạo lìa hoa đỏ
Trổ búp tơ xanh đón gió hè

Xếp lại chăn bông cùng áo dạ
Mở toang bốn cửa cất then cài
Nắng lên mất thú ngồi bên lửa
Mùa hết hoa rồi, bạn với ai?”
(Nam Định, Tháng 3-1960)

Như vậy chứng tỏ một điều là những nhà văn, nhà thơ dưới chế độ cộng sản, một khi đã khuất thân trước đảng, họ trở thành một thứ công cụ phục vụ đắc lực cho đảng để được an thân, để được hưởng các tiêu chuẩn và phụ cấp đảng dành cho những người phục vụ trong lãnh vực văn hoá, văn nghệ (mà đảng gọi là lao động trí óc). Cái đau của những người cầm bút trong chế độ cộng sản là họ phải nhắm mắt chạy về phía trước theo chỉ thị và khuôn mẫu của đảng như một con ngựa bị che hai mắt, chỉ chạy về một hướng để được hưởng những tiêu chuẩn lương thực hàng tháng. Cộng sản vẫn quan niệm rằng những nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ sáng tác, nghệ sĩ trình diễn v.v... là những người lao động nghệ thuật, nhưng chỉ được nói, nghĩ và viết theo những gì đảng nói hoặc đảng muốn họ nói, nghĩ và viết; không được đi trệch ra khỏi cái định hướng ấy. Kẻ nào không đi đúng đường sẽ được đảng nhân danh chân lý cách mạng, đạo lý cộng sản nhận chìm xuống đáy bùn đen. Chỗ xứng đáng cho những kẻ không chịu khuất phục là những nhà tù, những trại cải tạo tẩy não, những đầy ải oan khiên và những cái chết vùi dập oan khuất như trường hợp Nguyễn Mạnh Côn, Dương Hùng Cường, Hiếu Chân Nguyễn Hoạt, Hồ Hữu Tường v.v... Cộng sản thẳng tay trấn áp không chỉ cá nhân kẻ đi trệch hướng (đã được đảng đội cho cái mũ phản động) mà còn cả gia đình và con cái cũng bị trù dập nhiều chục năm dài (như trường hợp Đặng Thái Sơn con của nhạc sĩ Đặng Đình Hưng). Nhiều người cầm bút khác cũng đã bị cộng sản đầy ải nhiều năm trong lao tù như Nguyễn Chí Thiện, Doãn Quốc Sĩ, Phan Nhật Nam, Hoàng Hải Thủy, Tô Thùy Yên (2) v.v...; có những người cả cuộc đời bị cộng sản đầy ải giam cầm trong lao tù với muôn vàn cay đắng, nhục nhằn, khổ ải chỉ vì không chịu khuất thân trước bạo lực của cộng sản vô nhân như trường hợp các vị Linh mục Nguyễn Văn Lý, Hoà thượng Thích Huyền Quang, Hoà thượng Thích Quảng Độ, học giả Lê Mạnh Thát (tức Thượng toạ Thích Trí Siêu), Thượng toạ Thích Tuệ Sĩ, Bác sĩ Nguyễn Đan Quế v.v... (3)
Vì khuôn khổ trang báo có hạn, người viết không thể trích dẫn hết những bài thơ mang tính tuyên truyền của Nguyễn Bính để phục vụ đảng cộng sản Việt Nam. Có những bài thơ rất dài và lời thơ rất hung hăng, sắt máu trái ngược hẳn với tâm hồn đa cảm của thi nhân; đây không còn phải là thơ mà là một thứ khẩu hiệu đấu tranh, tuyên truyền vận động quần chúng để phục vụ lợi ích của đảng và phục vụ chế độ xã hội chủ nghĩa. Nguyễn Bính không còn là Nguyễn Bính của Lỡ Bước Sang Ngang, Cô Hái Mơ, Mưa Xuân... ngày nào. Ông đã trở thành một thứ công cụ giống như hầu hết văn nghệ sĩ Miền Bắc dưới chế độ cộng sản; sử dụng tài năng và trí óc để phục vụ cho tập đoàn cộng sản đặt ách thống trị và gông cùm xiềng xích lên đầu nhân dân, củng cố cơ chế bạo tàn.
Ước mong bài viết ngắn này cũng tạm đủ để độc giả có thêm những dữ kiện nhìn Nguyễn Bính dưới một khiá cạnh khác.

VŨ UYÊN GIANG
Viết tại Chicago tháng 10 năm 1990

Ghi chú:

(1) Thời gian Mỹ oanh tạc khốc liệt các thành phố Miền Bắc. Nhà máy dệt Nam Định cũng là mục tiêu oanh tạc của các phi cơ Phantom (được VC gọi là con qủy, con ma). Khẩu hiệu của đảng đề ra cho toàn dân lúc bấy giờ là “làm việc bằng hai, đánh giặc bằng hai”
(2) Bài này được viết năm 1990 khi các nhà văn, nhà thơ, nhà báo kể trên còn đang bị tù đầy. Hiện nay nhà thơ Nguyễn Chí Thiện và nhà văn Hoàng Hải Thủy đang cư ngụ ở tiểu bang Virginia; nhà văn Doãn Quốc Sĩ và nhà thơ Tô Thùy Yên ở Texas và nhà văn Phan Nhật Nam hiện đang ở Nam California
(3) Linh mục Nguyễn Văn Lý vẫn còn bị giam, Hoà thượng Thích Huyền Quang bị quản thúc tại Quảng Ngãi, Hoà thượng Thích Quảng Độ bị quản thúc ở Thanh Minh Thiền Viện; học giả Lê Mạnh Thát (tức Thượng toạ Thích Trí Siêu) hiện ở Chùa Vạn Hạnh Phú Nhuận, Thượng toạ Thích Tuệ Sĩ ở Chùa Già Lam, Bác sĩ Nguyễn Đan Quế còn bị quản thúc tại gia ở Sàigon

BÙI GIÁNG

BÙI GIÁNG

(Nhớ khi gặp Bùi Giáng ở Phú Nhuận năm 1981)

Ghé vào một lúc mà ra
Cờ hoa phương trượng liễu hoa yêu đào
Mà ra một phút ghé vào
Cỗi nguồn đi mất năm nào người điên
(Tặng Người Điên - Bùi Giáng)

Vũ nhìn người đàn ông gầy guộc có khuôn mặt xương với hai lưỡng quyền nhô cao; hai hốc má lõm vào nên trông càng hom hem hơn, cộng với cái miệng móm mém, gẫy mất nhiều răng khiến người ta tưởng chừng "ông lão" phải đến bẩy chục tuổi...
Anh nhớ mang máng đường như là đã gặp ông ta ở đâu đó trong đời sống. Anh có cảm tưởng như đã gặp khuôn mặt gầy guộc với cặp kính trắng kia một vài lần nào xa xăm từ trong quá vãng. Cái trí nhớ mù mờ thui chột từ sau khoảng thời gian dài tù đây trong những trại biến hình cải tạo của cộng sản khiến anh trở nên trì độn một cách thảm hại. Anh cố moi trong ký ức mù xa thăm thẳm hình dáng của ông lão với những nét quen thuộc nhất để dễ nhận diện ra tung tích bí ẩn của người. Thật là đớn đau cho anh; càng cố nhớ thì càng mù tịt. Anh không thể nào có được cái nhậy bén. tinh tế của một sĩ quan trong ngành quân báo ngày nào. Chỉ cần vài năm trong các trại giam của cộng sản, với sự hành hạ man rợ của thời trung cố, thì bất cứ ai cũng trở thành thân tàn ma dại giống như anh. Anh lắc đầu chán nản. Nỗi buồn như phiến đá tảng đè nặng lấy lồng ngực râm ran nhói buốt của anh, khiến anh rũ liệt.
Trời nắng như đổ lửa. Cái nóng gay gắt của trưa hè Sài gòn khiến con người lúc nào cũng rịn ướt mồ hôi. Người đàn ông ấy vẫn hiên ngang quấn quýt trên mình 4, 5 bộ quần áo đủ loại. Vũ thấy ngoài bộ quần áo nâu còn có một chiếc áo lính đã bạc mầu, một chiếc áo the thâm, một cái áo bà ba trắng đã ngả sang màu ngà voi cũ, mốc thếch và bên ngoài là chiếc áo bành tô rộng thùng thình, dài gần đầu gối. ông vừa đi, vừa múa may quay cuồng như người ta múa võ. Miệng vẫn lảm nhảm nói gì đó mà Vũ không nghe được. Phía sau lưng ông là một đám con nít tinh nghịch chạy theo la hét, chọc ghẹo. Chúng kêu lên:
- Ông điên! Ông điên tụi bay ơi!
Ông lão quay lại nhìn lũ trẻ gật gù, nói lảm nhảm gì đó với chúng, rối lại lảo đảo bước trên con đường nhựa nóng bỏng. Chân ông đen đúa, đầy những vết nứt nẻ. Bất chợt ông đứng giữa đường khoa chân, múa tay như người ta hát bộ, rồi đọc to:

"Ra đi ra đứng ra ngồi
Tháng mười mưa bão xuân đời tháng ba
Ra đi bắt gặp là hoa
Muộn màng tâm sự là ta lên đường
Ra đi ngủ bụi nằm đường
Đường truông xuôi ngược, đường trường ngược xuôi
Ra đi tỉnh giấc bùi ngùi
Ra về bắt gặp con người thanh niên
Ra đi quờ quạng lên yên
Oe oe tiếng giục người tiên cho người
Lên trời động vỡ miệng cười
Nụ hàm tiếu thánh nữ lười biếng ghi
Một lần bắt gặp ra đi
Xuân vang thành hạ từ khi lên đường
Chân đi gió đổ lạ dường
Trút quần giũ áo ôi nướng mọi ơi
Đười ươi tại hạ ra đời
Thời gian rạch xé tô bồi cho em"
(Xuân Ra Đi - Bùi Giáng)

Vũ chợt giật mình như vừa qua cơn mộng du. Tự nhiên giống ký ức mù xa thăm thầm ùa về vây phủ lấy trí óc anh. Bùi Giáng!
Đúng người đàn ông này là nhà thơ Bùi Giáng; vậy mà tự nãy giờ anh không thể nào nhận ra. Vũ bỗng xót xa không ngờ anh Bùi đã biến đổi nhiều như vậy. Không ngờ sau khi cộng sản cưỡng chiếm miên Nam chỉ vài năm; tất cả mọi việc đều đã thay đồi một cách ngoài dự tưởng của con người. Không phải chỉ có những người quân nhân Quân Lực VNCH bị cộng sản lùa vào các trại tập trung hóa thú mới bị biến hình như Vũ và bạn bè! Ngay cả người Trung Niên Thi Sĩ tài hoa kia cũng bị biến hình một cách thảm hại khiến Vũ không thể nào nhìn ra anh. Vũ bước đến gần Bùi Giáng, đuổi lũ trẻ con nghịch ngợm đi và đứng trước mặt anh hỏi:
- Anh Bùi Giáng có nhớ tôi không?
- Nhớ tức là quên; mà quên tức là nhớ. Ta không phải là Bùi Giáng. Ta là Bàng Giúi.
- Thôi anh là gì cũng được. Anh vào đây uống ly cà phê đã.
Vũ kéo Bùi Giáng vào một quán cà phê bình dân lụp xụp ở góc đường Thích Quảng Đức. Anh hỏi:
- Trung Niên Thi Sĩ uống gì nào?
Bùi Giáng lấy tay chỉ vào ly cà phê đen, không nói gì. Khí người chủ quán bưng hai ly cà phê đen đến; Bùi Giáng cầm ly cà phê ngửa cổ uống cạn; đứng lên vái một vái rồi quay lưng đi ra. Vũ hấp tấp chạy theo thì chỉ thấy Bùi Giáng ném lại mấy tờ giấy rồi lầm lũi đi. Vũ cúi nhặt mấy tờ giấy thì chỉ là giấy báo... Anh định đuổi theo nhưng người chủ quán đã bước ra nói:
- Ông đuổi theo ông ấy làm gì? Ông ấy điên chẳng biết gì đâu. Vừa rồi ông ấy ném lại mấy tờ giấy là để trả tiền đấy. Cứ giấy lộn thì ông ấy bảo là tiền. Còn tiền Hồ thì ông ấy bảo là giấy lộn. Nếu ông muốn gặp thì đến tìm ông ấy ở Viện Phật Học Vạn Hạnh số 716 Võ Di Nguy, Q.Phú Nhuận. ông ấy ở đó. (Đường Võ Di Nguy ngày nay đã đổi thành đường Nguyễn Kiệm)
Vũ đứng tần ngần nhìn theo bóng dáng gầy guộc của Bùi Giáng ngả nghiêng trên đường phố mà đau xót trong lòng. Văng vẳng còn nghe tiếng anh đọc thơ:

"Điên tam đảo tứ cho lời
Lời thêm tứ đảo cho lời thêm điên
Khuynh thành tĩnh dạ năm nghiêng
Chùm bông phiêu hốt khuôn thiên reo vàng
Song trùng tịch hạp dư vang
Hồi quy u mật thoái tàng ngụ cư. "
(Điên Tam Đảo Tứ - Bùi Giáng)

Ngày hôm sau, Vũ tìm đến Viện Phật Học Vạn Hạnh. Đây là trụ sở mới của Viện Đại Học Vạn Hạnh dọn về. Sau ngày 30/4/1975, cộng sản đã tịch thu trụ sở cũ của Viện tọa lạc tại số 222 đường Trương Minh Giảng để làm Trường Đảng và cho Thượng tọa Thích Minh Châu dọn về đây. Vũ đi vào bên trong cổng để mong tìm gặp Bùi Giáng. Anh muốn trò chuyện và hỏi họ Bùi nhiều chuyện; nhưng quanh quẩn mãi mà không tìm thấy nhà thơ. Đến lúc gần về thì thấy Bùi Giáng nằm ở vỉa hè nhà bếp sải tay ngủ. Vũ không dám kinh động nhà thơ. Anh lặng lẽ dắt xe ra khỏi khuôn viên nhà chùa mà lòng bâng khuâng nhớ người bạn xưa vô cùng.

"Một tiếng hát giữa rừng hô hấp
Chết trăm năm ẩn nấp khung đời
Trời ma đất quỷ hai nơi
Em điên từ bữa ra đời em điên
Beo và cọp trước tiên chạy trôn
Vượn đìu hiu nhìn lộn cây hoa
Em về giũ áo cà sa
Tiến trình vạn lý anh là đười ươi"
(Em Mọi Điên - Bùi Giáng)

VŨ UYÊN GIANG
Viết tại Chicago, Iliinois Tháng 12 năm 1989